Total ve Parsiyel Protez Nedir?
(Tam Damak, Kısmi Potez)

Total, tam protezler (Tam Damak): Eğer kişi ağzındaki tüm dişleri kaybetmişse total-tam- protezlerin yapılması gerekmektedir.

Son yıllarda total protezler artık dişsiz ağızlar tek şansı olmaktan çıktı. Çene kemiğine yerleştirilen implantlar ve bunlardan destek alınarak hazırlanan protezler artık hastalara kendi dişleriyle çiğniyormuş hissi vermekte ve bu sebeple sıklıkla tercih edilmektedir

   İLK KEZ TAM PROTEZ KULLANMAYA BAŞLAYACAK HASTALARA ÖNERİLER

• Yeni protez ağızda yabancı ve büyük gibi olacaktır.Dudak ve yanaklarda doluluk hissi duyulacaktır.
• Alt protez daha çok hareket edecek ve yerinden çıkacaktır.Alt proteze alışmak, üst proteze alışmaktan daha zordur.
• İlk günlerde salgı bezlerinin uyarılması sonucu tükürük miktarı genellikle artar.Bu durum zamanla geçecektir.
• Protezlerle konuşmak belki biraz zaman alabilir ve büyük bir sorun değildir.Yüksek sesle okumalı ve doğru telaffuz edilmeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalışılmalıdır.
• Tam protezlerle normal olarak yemek yiyebilmek en azından 4-6 hafta sürer.
• Hasta başlangıçta küçük parçalara bölünmüş yumuşak besinler çiğnemelidir.Sağ veya sol hangi taraf daha rahatsa o taraf ile ve dudaklarını açmadan ve küçük lokmalar alarak yavaş yavaş çiğnemelidir.
• Tam protezlerle özellikle ilk haftalarda ön dişlerle kesinlikle ısırılmamalıdır.Bu durum protezlerin arka kısımlarının dokulardan uzaklaşmasına sebep olur.
• Dil dudak ve yanakların protezin kontrolünde büyük etkisi vardır.Hasta şayet eskiden protez kullanmış ise bunu kısa sürede ve rahatlıkla başarma şansı vardır.Aksi taktirde bu iş biraz zaman alır.
• Hasta şayet çok uzun süre dişsiz kalmışsa,dişsiz halde protezli olduğundan daha rahat ve kolaylıkla yemek yiyebilir.Ancak bu sağlıklı bir şekil değildir.Fakat protezlerine alıştıktan sonra protezli halde çok daha rahat ve etkili yiyebilecektir.
• Eskiden protez kullanmamış bir insanın ilk olarak bir protez takması ve ona alışabilmesi daha güçtür
• Protezlerin yumuşak dokular üzerinde oturması ve fonksiyon esnasında hareket etmesi sonucu, yapımına ne kadar özen gösterilmiş olursa olsun ,bazı yerlerinde vuruklar olabilir.Hasta hekimin dediği günlerde mutlaka gelmeli ve protez düzeltilmelidir.Vurukların hasta tarafından alınması çok yanlıştır.
• Hasta vuran yerlerin alınması için hekime gelmeden önce protezlerini en az 9 saat kullanmış olmalıdır.Ancak bu süre vuruk yerlerinin görülebilmesini sağlar.
• Protezler geceleri takılmamalı dokulara istirahat verilmelidir.Bu durum dokuların sağlığı açısından çok önemlidir.Geceleri protezlerini çıkaramama durumunda olan genç insanlar ise gündüz ve uygun olan bir zamanda  ağız dokularını dinlendirmelidir.Ayrıca  gece protez kullanılması tutuculuğu tartışmalı olan bu tür protezlerin yanağın yastığa dayanması ve geceleyin nöromuskuler kontrol mekanizmasının zayıflaması sonucu ağızdan bile çıkabilmesine yol açabilir.
• Hasta protezleri kullanmaya kararlı olmalıdır.Bunun içinde onları mümkün olduğu kadar uzun süreler ağızda tutmaya çalışmalıdır.Bu durum özellikle başlangıçta fevkalade önemlidir.İlk takılışta protezlerin gece çıkarılmaması önerilir.
• Protezlerin etrafındaki çevre dokuları birkaç hafta kullanımdan sonra çok daha normal olarak fonksiyon yapacaklardır.
• Protezler geceleri çıkarıldığında su içinde bırakılmalıdır.Bu  durum onların kurumasına mani olur ve muhtemel boyutsal değişikliklerin olmamasını sağlar.
• Hastaların %35 ‘idillerini geri çekerek dururlar.Protez kullanan insan dilini biraz önde tutmaya alışmalıdır.Bu durum alt protezin stabilitesine de katkıda bulunur.
• Tam protez kullanan hastalarda, doğal dişleri olan insanlar gibi, belirli aralıklarla kontrol edilmelidir.Çeşitli faktörlere bağlı olarak protez altındaki dokular değişebilir.Bu durumun hastanın genel sağlığı ile de ilişkisi vardır.Zamanla protez dokularla uyumunu kaybeder ve hasta bu durumu fark edinceye kadar dokularda zararlara sebep olabilir.Protezle ilgili veya ilgisiz ağızda çeşitli lezyonlar ortaya çıkabilir.Bu nedenle tam protez kullanan hastalar yılda en az bir kere hekim tarafından dikkatle muayene edilmelidir.
• Yeni protezlerin dokuları hafifçe vurması ve genel bir sıkılık hissi gayet normaldir ve zaman içerisinde hekim tarafından düzeltilir veya kendiliğinden geçer. Onun için hastanın kendi  iradesini kullanarak eski protezlerini takmaması ve biraz sabretmesi gerekir.Bu durumda eski protezlerin muayenehanede alıkonulması bile düşünülebilir.Ancak hekim de hastasını sık sık kontrol ederek yeni protezlerin vurmamasını sağlamalıdır.Parsiyel, bölümlü protezler: Kısmi diş eksikliğinde özel akrilik ve metallerin kombinasyonu ile yapılan kroşe (kanca) adı verilen metal parçaları ya da çıtçıt diye bilinen hassas bağlantı elemanları  ile dişe tutunmayı sağlayan protez çeşididir (Kısmi Damak, Kısmi Protez).
  

  HAREKETLİ TAM VE BÖLÜMLÜ PROTEZLERİN BAKIM VE TEMİZLİĞİ

  Tam ve bölümlü protezler eksik dişlerin tamamlanması, kaybolan fonksiyon, fonasyon, estetiğin hastaya iadesi ve ağızda kalan doku ve dişlerin sağlığının ve devamlılığının sağlanması için yapılan apereylerdir. Protezlerin hareketli olması yani hasta tarafından takılıp çıkarılabilmesi sebebiyle hasta tarafından yapılacak olan bakım, temizlik ve özen protezin ve hastanın sağlığı açısından çok önemlidir. Kullanılan protez hastanın eksik dişlerinin iadesinin yanında sindirim sisteminin başlangıcı olan dişlerin kazandırdığı fonksiyon, genel sağlık üzerinde de etkilidir. Eğer protezlerin bakım ve temizliği gerektiği gibi yapılmaz ise taşıdığı mikroorganizmalar nedeniyle zararlı hale gelirler.

  Bir tam veya bölümlü protez kullanan hastanın dikkat etmesi gereken noktaları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Protezlerinizi her yemekten sonra çıkararak iç ve dış yüzeylerini diş fırçası + sabun kullanarak temizleyiniz. Yapılan araştırmalar protezi akar su altında parmaklarla ovarak temizleme yönteminin protez yüzeyindeki ve eldeki mikroorganizmaları tüm yüzeye yaymaktan öte bir işe yaramadığını kanıtlamıştır. Mutlaka dış fırçası ve sabunla iç ve dış yüzeylerini temizleyiniz.
• Temizlerken kayganlaşan protezi (takma diş) tutmakta zorlanıyorsanız ve protezinizi düşürmekten endişeleniyorsanız yumuşak bir örtü üzerinde bu işlemi yapınız. Bu ufak önlem protezinizin düşerek kırılmasına engel olacaktır.
• Diş macunu protezinizin (takma dişin) dış yüzeyindeki cilasının kaybolmasına sebep olmaktadır. Eğer kullandığınız protezin cilasında bir kayıp var ise bu yüzeye mikroorganizmaların tutulması için ortam sağlayarak protezinizin temizliğini güçleştirecektir. Böyle bir durumda diş hekiminize baş vurarak durumun hekiminiz tarafından düzeltilmesini isteyiniz.
• Protez (takma diş) temizliğinde, farklı amaçlar için üretilen her türlü temizlik maddelerini çamaşır suyu, bulaşık ve çamaşır deterjanları…vs kesinlikle kullanmayınız. Bu maddeler protezin yapısını bozmakla birlikte genel sağlık açısından da son derece tehlikelidir.
• Protez (takma diş) temizliği için özel olarak üretilen tablet veya solüsyonları üretici firmanın talimatlarına göre dikkatli bir şekilde kullanabilirsiniz.
• Protezin üzerine yarleştiği ağız içi dokularının temizliği de son derece önemlidir. Protezinizi temizledikten sonra temiz olmayan bir ağıza yerleştirdiğiniz taktirde yapmış oldunuz temizlik boşa gidecektir.Protezlerinizi çıkartıp temizledikten sonra ağız içindeki dişsiz alanları yumuşak bir diş fırçası veya gazlı bez ile temizleyiniz. Şayet ağızınızda bazı dişleriniz var ise onlarıda mutlaka diş fırçası ve diş macunu ile temizleyiniz.
• Bölümlü protezlerde protezin ağızdaki mevcut dişlere tutunmasını sağlayan kroşelerin temizliği ağızdaki dişlerin korunması açısından son derece önemlidir. Kroşelerin etrafındaki ve iç yüzeyindeki besin artıkları temizlenmediği taktirde dişlere zarar verecektir. Her yemekten sonra mutlaka temizlenmelidir.
• Protezlerinizi çıkardığınızda mutlaka su dolu bir kap içerisinde saklayınız.
• Diş hekimlerinizin kontrolü altında olmadan protezlerinizde siz veya bir başkası aşındırma, ilave tamir gibi işlemler kesinlikle yapmayınız/yaptırmayınız. Protezinizle ilgili herhangi bir probleminiz olduğunda derhal diş hekiminize başvurunuz.
• Her ayda bir kez düzenli olarak diş hekiminize kontrole gidiniz. Bu kontroller ilerde olabilecek problemlerin önlenmesine yarayacaktır.
• Unutmayınız ki protezlerinizin de bir ömrü vardır ve en az iki en fazla beş yılda bir yenilenmesi gerekmektedir. Aksi halde değişen dokulara protezinizin uyumu bozulacak ve kullanımı güçleşecektir.